هدف: هدف از مطالعه حاضر، مروری بر پژوهش های (XBRL) و شناسایی دامنه های موضوعی آن است. روش: به منظور دستیابی به اهداف پژوهش، پژوهش حاضر بر مقالات (XBRL) منتشرشده در پایگاه داده وب آو ساینس (برای مقالات خارجی) و پایگاه داده نورمگز (برای مقالات داخلی) تمرکز کرده است. بعلاوه، از تجزیه وتحلیل هم واژگانی و تجزیه وتحلیل شبکه های اجتماعی نیز برای مدل سازی موضوعی این مطالعات و شناسایی شکاف های تحقیقاتی استفاده شده است. یافته ها: یافته ها نشان می دهد که پژوهش های (XBRL) در سه دامنه موضوعی قرار گرفته اند. این دامنه های موضوعی عبارت اند از: تحقیقات مرتبط با «مزایای حاصل از پیاده سازی (XBRL)»، «تحقیقات مرتبط با چالش های پیاده سازی (XBRL)» و «پیاده سازی (XBRL) در کشورهای درحال توسعه». نتیجه گیری: یافته ها حاکی از آن است که موضوعات مختلفی مانند «اطلاعات»، «افشا»، «اطمینان بخشی»، «سود»، «عملکرد»، «اثربخشی»، «تکنولوژی»، «هزینه ها»، «استانداردسازی»، «مالکیت»، «حاکمیت شرکتی»، «کیفیت»، «رفتار»، «پیامد»، «شفافیت» «مدیریت سود»، «بازار» و غیره مورد توجه پژوهشگران خارجی بوده است که پژوهشگران داخلی به این موضوعات نپرداخته اند. دانش افزایی: با توجه دامنه های بسیار متنوع (XBRL)، تاکنون هیچ پژوهشی (اعم از داخلی یا خارجی) به دسته بندی این دامنه های موضوعی نپرداخته است و از این حیث پژوهش حاضر قادر است شواهدی را آشکار کند که پیش تر پنهان بوده اند و دانش افزایی هایی را برای قانون گذاران، استانداردگذاران، دانشگاهیان حسابداری و حسابداران حرفه ای به ارمغان آورد. بعلاوه، پژوهش حاضر به واسطه بررسی عمیق ادبیات خارجی و داخلی (XBRL)، شکاف های تحقیقات داخلی (XBRL) را در مقایسه با تحقیقات خارجی آشکار کرده و توصیه های اثربخشی را برای تحقیقات آتی ارائه می کند. در نتیجه، مطالعه حاضر قادر است دید وسیعی را برای قانون گذاران، استانداردگذاران، دانشگاهیان حسابداری و حسابداران حرفه ای فراهم کند.

زبان گزارشگری تجاری توسعه پذیر انقلابی در گزارشگری بود که هزینه های ایجاد، پردازش و دسترسی به اطلاعات را کاهش می دهد. بکارگیری (XBRL) در ایران بنا به دلایلی که در این تحقیق در پی شناسایی آن هستیم تاکنون بدرستی محقق نشده است. هدف این تحقیق شناسایی موانع و راهبردهای بکارگیری (XBRL) است. روش تحقیق نظریه زمینه بنیاد، روش جمع آوری داده مصاحبه، نمونه گیری نظری و گلوله برفی و با 19 مصاحبه اشباع نظری حاصل شد. با کدگذاری باز، محوری و گزینشی مدل مفهومی شامل شرایط بستر و راهبردها در 3 سطح شرکت/ سازمان های ناظر/ تولیدکنندگان نرم افزار استخراج شد. در سطح شرکت موانع آگاهی و شناخت، پیچیدگی، زیر ساخت، هزینه بری و مقاومت در برابر تغییر و راهبردهای آموزش و آگاه سازی، تخصیص بودجه، سیاستهای انگیزشی شناسایی شد. در سطح تولیدکنندگان نرم افزارا موانع پیچیدگی، هزینه بری، تحریم ها و راهبردهای زیرساختی، تخصیص بودجه و. . . شناسائی شد. در سطح سازمان های ناظر مسائل فرهنگی، الزام و فشار، زیر ساختی، عدم وجود متولی و راهبردهای تشکیل کارگروه تخصصی، متولی در سطح وزارت، فرهنگ سازی، آموزش و آگاهی بخشی و. . . شناسائی گردید.

با توجه به قابلیت های زبان گزارشگری تجاری توسعه پذیر ((XBRL))، پژوهش حاضر به بررسی مساله مهم پذیرش این زبان نوین گزارشگری توسط کارکنان سازمان امور مالیاتی کشور، به عنوان پیش شرط استفاده و بکارگیری آن در سازمان متبوع، پرداخته است. این پژوهش، ابتدا با بررسی مبانی نظری و تجربی موجود و بر اساس مدل پذیرش فن آوری (TAM)، به ارایه یک الگوی نظری پرداخته و عوامل موثر بر پذیرش این زبان در گزارشگری را استخراج نموده است. سپس با اتخاذ یک روش کیفی و تحلیل محتوای 21 مصاحبه نیمه ساختاریافته، الگوی نظری اولیه را اصلاح و عوامل موثر بر پذیرش این زبان در گزارشگری مالیاتی را شناسایی نموده است. در نهایت، با جمع آوری و تحلیل 70 پرسشنامه به روش دلفی فازی به ارایه الگوی نهایی پرداخته و دیدگاه کارکنان سازمان امور مالیاتی کشور درخصوص پذیرش این زبان را ارزیابی نموده است. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که کارکنان سازمان امور مالیاتی کشور پذیرای زبان گزارشگری تجاری توسعه پذیر ((XBRL)) هستند و عامل اصلی پذیرش این فن آوری نوین از دید کارکنان سازمان امور مالیاتی کشور، سودمندی ادراک شده در نتیجه تأثیر مثبت آن بر خصوصیات کیفی اطلاعات است.

با توجه به قابلیت ها و ویژگی های منحصربه فرد زبان گزارشگری تجاری توسعه پذیر ((XBRL))، بکارگیری آن در سازمان ها، منافع و مزایای بسیاری دارد. لذا پژوهش حاضر سعی دارد با بررسی مدل های اساسی پذیرش فن آوری های نوین، مدل مناسب پذیرش زبان گزارشگری تجاری توسعه پذیر ((XBRL)) توسط کارکنان سازمان امور مالیاتی کشور را به عنوان پیش شرط استفاده و بکارگیری آن در سازمان متبوع، شناسایی نماید. سازمان امور مالیاتی کشور به عنوان رکن اجرایی نظام مالیاتی، نقش مهمی در تحقق درآمدهای مالیاتی دارد و بی شک پذیرش و بکارگیری فن آوری های پیشرفته از جمله زبان گزارشگری تجاری توسعه پذیر ((XBRL)) موجب بهبود عملکرد کارکنان آن سازمان و متعاقبا افزایش درآمدهای مالیاتی دولت و در نتیجه تحقق اهداف کلان اقتصادی می شود. لذا انتظار می رود که کارکنان سازمان امور مالیاتی کشور پذیرای زبان گزارشگری تجاری توسعه پذیر ((XBRL)) باشند و با توجه به مدل پذیرش فن آوری (TAM) عامل اصلی پذیرش این فن آوری نوین از دید کارکنان سازمان امور مالیاتی کشور، سودمندی ادراک شده در نتیجه تاثیر مثبت آن بر خصوصیات کیفی اطلاعات باشد.

ایکس بی آرال، یک سیستم گزارشگری مبتنی بر منبع باز است که برای تهیه و مبادله الکترونیکی گزارش های بازرگانی در سراسر جهان، ایجاد شده است. این زبان در کل درباره برچسب گذاری الکترونیکی داده ها است و آن را می توان با رمزینه مقایسه کرد. ایکس بی آرال، شکل بسط یافته ایکس ام ال است. این دو زبان توسعه پذیر هستند. زبان توسعه پذیر بدین معنی است که بعد از طراحی، در تاریخ های بعدی به سهولت می توان ترکیب هایی جدید را به آن افزود. هم چنان که انتظار می رود لازم است قواعد یا خصوصیات این زبان ها به گونه ای مدیریت شود که در طراحی آن سازگاری و یکنواختی منظور شود. هدف ایکس بی آرال، فراهم ساختن مجموعه ای استاندارد از برچسب های ایکس ام ال است که می توان از آن برای ایجاد مستندات نمونه استفاده کرد. سپس این مستندات نمونه را می توان در فرمت های گوناگون نمایش داد. ایکس بی آرال، در پی وضع استانداردهای جدید حسابداری نیست؛ بلکه می کوشد تا بر چسب های مبتنی بر ایکس ام ال را که در گزارشگری بازرگانی مورد استفاده است استاندارد نماید، به طوری که گزارش های بازرگانی تهیه شده به وسیله سازمان ها را به منظور نظارت یا سایر اهداف بتوان راحت تر مقایسه یا مقابله کرد.

در پی مشکلاتی که سه دهه پیش، به دلیل ارائه نامناسب اطلاعات و ناکارآیی اطلاعاتی در بازارهای مالی دنیا بروز کرد، استاندارد بین المللی (XBRL) به عنوان راهکار گزارشگری مالی برای پیوستن به بازارهای جهانی تدوین و ارائه شد. به دلیل هزینه بربودن راه اندازی و استقرار این استاندارد، ضروری است اثر آن در ارکان مالی هر کشور ارزیابی و با تحلیل هزینه - فایده، بهترین سناریوی پیاده سازی اتخاذ شود. در پاسخ به این ضرورت؛ پژوهش حاضر با بهره گیری از مدلسازی معادلات ساختاری و نرم افزار آموس (AMOS)، تاثیر استقرار (XBRL) بر ابعاد رفتاری تحلیلگران مالی که متخصصان تجزیه و تحلیل اطلاعات هستند- را بررسی کرده است. بررسی نظرات 140 تحلیلگر که با پرسشنامه جمع آوری شد، نشان دهنده تاثیرگذاری مثبت استقرار (XBRL) در بهبود ابعاد رفتاری تحلیلگران مالی طی فرایند تصمیم گیری و به ترتیب اولویت: 1- رفتار تحلیلگری (78 درصد)، 2- رفتار جستجوگری (75 درصد)، 3- رفتار اعتبارسنجی (74 درصد) و 4- تورش های رفتاری (46 درصد) بود. نتایج آزمون تحلیل واریانس نیز نشان داد سن و تجربه تحلیلگر بر تفاوت های رفتاری وی در اخذ تصمیم، تاثیر معنادار دارد و سطح تحصیلات بدون تاثیر معنادار است.

زمینه: امروزه زبان گزارشگری مالی توسعه پذیر، به عنوان ابزاری کارا، در تهیه و ارائه صورت های مالی به کار می رود. پژوهش حاضر به بررسی نقش به کارگیری زبان گزارشگری مالی توسعه پذیر ( (XBRL) ) توسط شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، در رعایت اخلاق حرفه ای می پردازد. روش: پژوهش حاضر در زمره پژوهش های پس رویدادی است. جامعه آماری شامل، مدیران مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، و حسابرسان عضو جامعه حسابداران رسمی ایران است که از میان آنها 140 نفر با استفاده از روش نمونهگیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده های پژوهش، پرسشنامه پژوهشگر ساخته بود. به منظور تجزیه وتحلیل آماری داده های پژوهش، از آزمون دوجمله ای و آزمون t و آزمون ویلکاکسون یک نمونه ای و آزمون کولموگروف-اسمیرنف استفاده شده است. یافته ها: یافته های حاصل از پژوهش نشان داد که به کارگیری زبان گزارشگری مالی توسعه پذیر ( (XBRL) ) توسط شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، در رعایت اخلاق حرفه ای تأثیر دارد. نتیجه گیری: از آنجایی که هنوز پیاده سازی زبان گزارشگری مالی توسعه پذیر ( (XBRL) )در شرکت های پدیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران صورت نپذیرفته است، لذا به کارگیری این زبان گزارشگری مالی توسط شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می تواند در رعایت آیین رفتار و اخلاق حرفه ای، در راستای شفاف سازی و ارائه صحیح و منصفانه اطلاعات صورت های مالی، مفید و مؤثر واقع شود.